رصدخانه مراغه اثری جاودان از گذشته طلایی
رصدخانه مراغه کجاست؟
شمال غربی ایران در همه دوره های تاریخی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و به دلیل شرایط منحصر به فرد جغرافیایی مورد توجه دولت های مختلف قرار گرفته است. این مسئله باعث شده است که این منطقه از کشور به یکی از قطب های فرهنگی ، ادبی و علمی منطقه تبدیل شود و از اهمیت دو چندانی برخوردار شود.
این بنای تاریخی به عنوان اولین مرکز رصد در جهان و مهمترین مرکز علمی جهان اسلام در دوره ایلخانی ، همیشه یکی از جاذبه ها و مقاصد گردشگری در شمال غربی کشور و آذربایجان شرقی بوده است.
رصدخانه تاریخی مراغه در قرن هفتم هجری توسط خواجه نصرالدین طوسی ، فیلسوف و وزیر مقتدر هلاکوخان ، در زمان پایتختی این شهر در دوره ایلخانی ساخته شد.
این رصدخانه علاوه بر اینکه در آن زمان مرکز علمی نجوم بود ، با حضور دانشمندان بزرگی از سراسر جهان اسلام یکی از بزرگترین مراکز تحقیقاتی در جهان بود.
بزرگترین رصدخانه جهان
دوره پس از حمله مغول ، دوران افول شکوه و تمدن ایران بود. مغول ها قبایل عشایری بیگانه با دانش ، فرهنگ و ادبیات بودند. آنها کتابها را سوزاندند ، مراکز فرهنگی را نابود کردند و افراد دانشمند و ادبی را کشتند. گروه نویسندگان و محققانی که زنده مانده بودند برای نجات جان خود مجبور به ترک وطن و مهاجرت شدند.
رصدخانه مراغه یکی از مهمترین بناهای تاریخی به جا مانده از دوران ایلخانی است که به همت خواجه نصیر ساخته شده است. این رصدخانه که امروزه تنها قسمت کوچکی از آن باقی مانده است ، در سال 657 هجری قمری ساخته شده است. اولین رصدخانه در ایران ، در دوران طلایی علم خاورمیانه ساخته شد که تلسکوپ ها و تجهیزات نجومی مدرن توسعه نیافته بودند. ابزارهای نجومی رصدخانه مراغه حاصل تلاش دانشمندان ایرانی بود که در کل جهان بی نظیر شناخته می شدند.
مختصری درباره تاریخ تخریب رصدخانه مراغه
زلزله مهیب اواسط قرن هشت میلادی سبب نابودی این اثر فاخر می شود. امروزه یک چادر سفید در تپه طالب خان بر روی بقایای رصدخانه مراغه قرار گرفته است. بقایای برج مرکزی رصدخانه در این منطقه قرار دارد، یرجی که به نظر باستان شناسان به صورت یک استوانه بوده است. بقایای سدس سنگی، ابزاری برای اندازه گیری دقیق ارتفاع ستارگان، نیز هنوز هویداست. کاوش های باستان شناسی فراوانی در طی یک قرن گذشته در این منطقه انجام شده است و آثار ظروف سفالی، شیشه و ابزار رصد و ... در این منطقه بدست آمده است.
کتابخانه رصدخانه مراغه
رصدخانه مراغه علاوه بر کاربردهای نجومی ، قرار بود به یکی از بزرگترین مراکز علمی جهان تبدیل شود. بنابراین خواجه نصیرالدین طوسی ترتیب جمع آوری کتابها و ابزارهای علمی را از سراسر جهان اسلام فراهم کرد. بیش از 400000 نسخه از نسخه های خطی در کتابخانه این رصدخانه جمع آوری شده است که نمونه آن حتی امروز در کشور و جهان اسلام دیده نمی شود. علاوه بر کتابهای نفیس ، ابزار و تجهیزات پیشرفته و منحصر به فرد نجومی در این مکان استفاده شده است ، از جمله "جوهر دیوار" با شعاع 430 سانتی متر ، کره های طبیعت ، انگشتر انقلابی ، حلقه اعتدال و حلقه سکوت.
منبع :
